هر زمان که پس از فوت شخصی، اموالی از متوفی به وراث برسد، ورّاث و یا نماینده قانونی آنها بایستی ظرف مدت 6 ماه از تاریخ فوت متوفی، با مراجعه به سازمان امور مالیاتی محل سکونت متوفی و ارائه اسناد لازم، صورت اموال و بدهی های وی را در اظهارنامه مخصوص مالیات بر ارث گزارش نمایند.
روال کار بدین صورت است که، وراث ابتدا بایستی پرونده متوفی را تشکیل دهند، سپس گواهینامه تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث صادر و به وراث داده می شود. که گواهینامه فوق یکی از مدارک ضروری برای درخواست گواهی حصر وراثت از شورای حل اختلاف می باشد. در گواهی تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث، اطلاعاتی از جمله اسامی وراث قانونی و میزان سهم الارث هر یک از آنها ثبت و مشخص می شود.
در مرحله بعد و پس از تکمیل اظهارنامه مالیات بر ارث، تمامی اموال متوفی اعم از منقول و غیرمنقول توسط ماموران تشخیص مالیات به نرخ روز قیمت گذاری می شود، و پس از کسر کلیه بدهی‌های متوفی مانند وام ها، مهریه و غیره، با توجه به سهم الارث هر یک از وراث مالیات بر ارث به نسبت محاسبه می شود.
نرخ مالیات بر ارثت طبق ماده 20 قانون مالیاتهای مستقیم بدین شرح است که در خصوص وراث طبقه اول تا مبلغ 50.000.000 ریال معادل 5 درصد، تا مبلغ 200.000.000 ریال نسبت به مازاد 50.000.000 ریال معادل 15 درصد، تا مبلغ 500.000.000 ریال نسبت به مازاد 200.000.000 ریال معادل 25 درصد و نسبت به مازاد 500.000.000 ریال معادل 35 درصد می باشد.
همچنین لازم به ذکر است که از سهم الارث هر یک از وراث طبقه اول مبلغ 30.000.000 ریال به عنوان معافیت کسر و مابقی با شرح فوق الذکر مشمول مالیات می‌شوند.
طبقه بندی وراث از نظر قانون مالیاتهای مستقیم به شرح زیر است:
الف) وراث طبقه اول: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد
ب)وراث طبقه دوم: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها
پ)وراث طبقه سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آنها
بدیهی است که درصورتی که در هر طبقه حتی یک نفر ورثه در قید حیات باشد، دیگر طبقات از حیث ارث بردن باطل خواهند شد و هیچ ارثی به آنها تعلق نخواهد گرفت.
مهم‌ترین پرسش در رابطه با مالیات در ارث این است که مالیات بر ارث چقدر است؟ به عبارت دیگر مالیات بر ارث با چه نرخی دریافت می‌شود. اگرچه این پرسش در اکثر نظام‌های حقوقی پاسخ صریح و ساده‌ای دارد و درصد مشخصی به‌عنوان نرخ مالیات بر ارث بیان می‌شود، اما در ایران فرمول پیچیده‌ای، چه در قانون فعلی و چه در قانون جدید برای آن در نظر گرفته شده است. در قانون فعلی، مالیات بر ارث بر حسب اینکه ترکه متوفی به چه میزان باشد، مالیات بر ارث آن نیز تفاوت خواهد داشت. علاوه بر این، نرخ مالیات بر ارث، تابعی از این امر نیز هست که وارث با متوفی چه نسبتی داشته باشد. هر چه نسبت وارث با متوفی نزدیک‌تر باشد، مالیات بر ارث کمتر است و هر چقدر که نسبت وارث با متوفی دورتر باشد، میزان مالیات بر ارث بیشتر خواهد بود.
در صورت نیاز به مشاوره حقوقی با وکلای متخصص می توانید با مشاوره حقوقی پاد تماس حاصل فرمایید.
در قانون فعلی، پیش شرط اینکه ترکه به ورثه پرداخت شود همانطور که در ابتدا به آن اشاره شد این است که مجموع ترکه تقویم (ارزش‌گذاری) شود و آنگاه سهم‌الارث هر وارث مشخص شده و سپس براساس جدول قانون فعلی، نرخ مالیات ارث آن تعیین شده و سپس مالیات مزبور پرداخت شود. پس از پرداخت مالیات، امکان انتقال ترکه به وراث وجود دارد. بنابراین، تا زمانی که کل ترکه متوفی ارزش‌گذاری نشود، امکان تعیین نرخ مالیات بر ارث وجود نخواهد داشت و حتی اگر بعد از اینکه نرخ مالیات بر ارث مشخص شد، اگر بعدا مشخص شود که ارزش ترکه بیشتر یا کمتر بوده است، نرخ مالیات بر ارث آن هم امکان تغییر خواهد داشت.
روشن است که این امر می‌تواند مشکلات بسیاری را هم برای دولت و هم برای مردم ایجاد کند؛ چرا که باید کل مالیات بر ارث پرداخت شود تا ترکه قابل انتقال به ورثه باشد. در موارد بسیاری، ورثه امکان پرداخت کل مالیات بر ارث را ندارند اما امکان پرداخت بخشی از آن را دارند و خواستار آن هستند که در مقابل پرداخت بخشی از مالیات بر ارث، بخشی از ترکه به آنها منتقل شود. در قانون فعلی امکان پذیرش چنین درخواستی وجود ندارد. قانون جدید تلاش کرده است تا این کاستی را برطرف کند و نرخ مالیات را نه براساس کل دارایی‌های متوفی بلکه براساس انواع مختلف دارایی‌ها تعیین کرده است.
از نرخ مالیات بر ارث به نحو قابل توجهی کاسته شده است و تفاوت میان وراث طبقه اول با طبقه دوم و سوم نیز همگن شده است. به عبارت دیگر، در قانون قبلی، تفاوت‌هایی که میان وراث طبقات مختلف وجود داشت به سختی از جهت منطقی قابل توجیه بود و فاصله نرخ مالیات بر ارث آنها همگن نبود؛ اما در قانون جدید انسجام و هماهنگی بیشتری در این خصوص وجود دارد و فاصله طبقات، در همه موارد یکسان است. نرخ مالیات بر ارث طبقه دوم 2 برابر و طبقه سوم 4 برابر طبقه اول است، اما مهم‌ترین تفاوت این است که لازم نیست کل دارایی‌های متوفی مشخص و ارزش‌گذاری شوند تا نرخ مالیات بر ارث آن مشخص شود.
پرسش دیگر این است که چه کسی باید مالیات بر ارث را پرداخت کند و ضمانت اجرای آن‌چیست؟ روشن است که ورثه باید مالیات بر ارث را پرداخت کنند و بانک‌ها، موسسات مالی، دفاتر اسناد و سایر شرکت‌ها و نهادها مجاز نیستند بدون ارائه گواهی پرداخت مالیات، دارایی متوفی را به ورثه انتقال دهند. در صورتی که بدون دریافت این گواهی انتقال دارایی به ورثه انجام گیرد، متخلف علاوه بر اینکه با ورثه در رابطه با پرداخت مالیات مسوولیت تضامنی خواهد داشت، مشمول جریمه‌ای به میزان دو برابر مالیات متعلق نیز خواهد بود.
مساله مهم دیگر، معافیت مالیاتی در خصوص مالیات بر ارث است. در قانون فعلی، وراث طبقه اول تا مبلغ 30 میلیون ریال از معافیت مالیاتی برخوردار هستند و در صورتی که محجور یا معلول یا از کار افتاده باشند، این مبلغ تا 50میلیون ریال افزایش خواهد یافت. با حذف ماده 20 قانون فعلی به موجب قانون جدید، این معافیت نیز حذف شده است. وجود این معافیت، خصوصا در رابطه با اشخاصی که معلول یا محجور یا از کار افتاده باشند، از جهت منطقی و با ملاحظات اجتماعی قابل توجیه است و دلیل حذف آن روشن نیست.
به‌طور خلاصه به نظر می‌رسد قانون‌گذار در پی آن بوده است که با کاستن از نرخ‌های مالیات و تسهیل دریافت آن و میسر ساختن تقسیم ترکه به اجزای مختلف و پرداخت مالیات آن اجزا به‌صورت مستقل، درآمد مالیاتی کشور را افزایش دهد و به این ترتیب، از موارد عدم پرداخت مالیات بر ارث بکاهد. با این حال، برای ارزیابی اثربخشی این مقررات، باید منتظر ماند و بررسی کرد که پس از اجرای این مقررات، میزان درآمد دولت از محل مالیات بر ارث به چه میزان تفاوت خواهد کرد. نکته‌ای که به هر روی نمی‌توان از آن چشم پوشید و در مقایسه مالیات بر ارث در ایران با سایر کشورها آشکار است، پیچیدگی مکانیزم تعیین نرخ مالیات بر ارث در ایران در هر دو قانون فعلی و جدید است.
طبقه بندی وراث از نظر قانون مالیاتهای مستقیم به شرح زیر است:
الف) وراث طبقه اول: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد
ب) وراث طبقه دوم: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها
پ) وراث طبقه سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آنها
بدیهی است که درصورتی که در هر طبقه حتی یک نفر ورثه در قید حیات باشد، دیگر طبقات از حیث ارث بردن باطل خواهند شد و هیچ ارثی به آنها تعلق نخواهد گرفت.
در صورت نیاز به مشاوره حقوقی با وکلای متخصص می توانید با موسسه حقوقی پاد تماس حاصل فرمایید.
برای مشاوره حقوقی آنلاین به کانال تلگرام موسسه حقوقی پاد مراجعه نمایید. برای اطلاع بیشتر در خصوص مشاوره حقوقی رایگان موسسه حقوقی پاد با ما تماس بگیرید.
